Δεν αγγίζουν, δεν μετακινούν, δεν παίρνουν μαζί τους κάτι. Αφήνουν πίσω μόνο τις πατημασιές τους. Τρυπώνουν σε κουφάρια βιομηχανιών, ξεκοιλιασμένα αρχοντικά και υπόγειες στοές. Αποκαλούνται αστικοί εξερευνητές και τις νύχτες – κυρίως – επισκέπτονται με τη φωτογραφική τους μηχανή ξεχασμένα μέρη πριν σβήσουν για πάντα από το χάρτη.
Οι μυρωδιές σπάνια είναι ευχάριστες σε αυτά τα μέρη. Η μούχλα έχει ποτίσει τους τοίχους και τα πατώματα συχνά καλύπτονται από περιττώματα τρωκτικών. Είναι παλιά ξωκλήσια, νοσοκομεία, ελαιοτριβεία ή βιοτεχνίες που ερήμωσαν. Κτίρια του Δημοσίου, άδεια εδώ και δεκαετίες από προσωπικό, ή ολόκληρα χωριά που ορφάνεψαν από κατοίκους.
Σήμερα ακούς εκεί το σαράκι που τρώει τα ξύλα, τη βοή του αέρα που ελίσσεται μέσα από τις μισοδιαλυμένες κεραμοσκεπές, τους γδούπους από τις διαστολές και συστολές των σωληνώσεων. Είναι μέρη νεκρά.
Προορισμοί που γοητεύουν τον Νίκο Χινόπουλο. Μπαίνει σ’ αυτά από ανοίγματα σε τοίχους, σπασμένα παράθυρα και ξεχαρβαλωμένες πόρτες. Είναι εκεί για την περιπέτεια. Για να αφουγκραστεί, να παρατηρήσει και να φωτογραφίσει. Ενας από τους εκατοντάδες Ελληνες που επιλέγουν τα τελευταία χρόνια για τις νυχτερινές τους βόλτες την αστική εξερεύνηση.
Ξεκίνησε σαν ένα παιχνίδι. Ο κ. Χινόπουλος μεγάλωσε στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας την εποχή της αποβιομηχάνισης της πόλης. Τα επιβλητικά κτίσματα των εργοστασίων τον είχαν εντυπωσιάσει. Τρύπωνε σε αυτά συχνά για να αποκαλύψει τα μυστικά τους. Οταν ήρθε στην Ελλάδα το ’92 μαζί με την οικογένειά του βρήκε ότι η χώρα ήταν παράδεισος εγκαταλειμμένων κτιρίων. Και συνέχισε την αγαπημένη του ασχολία: να τα επισκέπτεται.«Είναι συναρπαστικό να βρίσκεσαι εκεί που κάποτε υπήρχαν και δούλευαν άνθρωποι», λέει ο 45χρονος εξερευνητής, την επομένη της επιστροφής του στην Αθήνα από τη Δράμα, όπου περιπλανήθηκε σε ένα παλιό μεταλλείο και ένα ερειπωμένο εργοστάσιο πορσελάνης. «Βλέπεις πώς ζούσαν ή πώς εργάζονταν εκεί παλιά. Φαντάζεσαι τις δραστηριότητές τους και βγάζεις φωτογραφίες πριν οι χώροι χαθούν για πάντα».
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΑΣΗ
Η αστική εξερεύνηση είναι μια παγκόσμια τάση. Χιλιάδες άνθρωποι βουτάνε στο σκοτάδι, από τις ανενεργές σήραγγες του μετρό στη Νέα Υόρκη μέχρι τις κατακόμβες στα σπλάγχνα του Παρισιού. Στην Ελλάδα υπολογίζονται σε μερικές εκατοντάδες – με τους περισσότερους να ασχολούνται και με τη σπηλαιολογία. Βασικός κανόνας των επισκέψεών τους είναι ότι δεν μετακινούν τα αντικείμενα που βρίσκουν.Επιλέγουν μέρη χωρίς σημάδια ανθρώπινης παρουσίας που – κατά προτίμηση – δεν φυλάσσονται. Δεν είναι διαρρήκτες, όπως ξεκαθαρίζουν, αλλά παρατηρητές. Λαθρεπιβάτες των αναμνήσεων. «Υπάρχει ένας απαράβατος κανόνας: άφησε μόνο πατημασιές και πάρε φωτογραφίες. Βλέπω τον χώρο που επισκέπτομαι σαν αρχαιολογική τοποθεσία και προσπαθώ να μην αλλάξω τίποτα», λέει ο Αλέξιος Χούχουλας, 37 ετών, σύμβουλος συστημάτων πληροφορικής, που ασχολείται με την αστική εξερεύνηση τα τελευταία 25 χρόνια.
Κάθε επίσκεψη, κάθε φωτογραφία τους, είναι και μια μαρτυρία για την πορεία της Ελλάδας μέσα στα χρόνια. Εικόνες που συνθέτουν το άλμπουμ της αποβιομηχάνισης, της αστυφιλίας και της απαξίωσης της περιουσίας του Δημοσίου. Αρκετές βιοτεχνίες (ειδικά στη Βόρεια Ελλάδα) παραμένουν πλήρως εξοπλισμένες, ενώ παλιά κτίρια του ΟΣΕ αλλά και ξενοδοχεία έχουν λεηλατηθεί επί χρόνια από πλιατσικολόγους. Κάποια έχουν απογυμνωθεί και από τα καλώδιά τους.
Ο κ. Χινόπουλος έχει επισκεφτεί περίπου 15 νεκρά χωριά στην Εύβοια και δεκάδες άλλα στη Δράμα. Πολλά ερήμωσαν στα χρόνια του Εμφυλίου. Αλλα άδειασαν λόγω εσωτερικής μετανάστευσης. «Σε κάποια σπίτια υπάρχουν ακόμα βιβλία, σημαίες και οικογενειακά κειμήλια. Παλιοί λογαριασμοί της ΔΕΗ, στρωμένα κρεβάτια, ακόμα και σκονισμένα ποτήρια στον νιπτήρα. Λες και οι ένοικοί τους τα εγκατέλειψαν μέσα σε πέντε λεπτά με ό,τι μπορούσαν να κουβαλήσουν», λέει.
Ο κ. Χούχουλας έχει να διηγηθεί μια πιο περίεργη ιστορία. Στο υπόγειο ενός σχολείου στην Αττική θυμάται ότι βρήκε ένα κελί. «Είχε κάγκελα, και ουρητήριο αντί για συμβατική τουαλέτα. Κατάλαβα ότι δεν ήταν πραγματικό. Τα κάγκελα είχαν προσαρμοστεί πρόχειρα στους τοίχους και το ουρητήριο δεν είχε υδραυλική εγκατάσταση. Όταν βρήκα τους σπασμένους ψευδότοιχους, βαμμένους με χρώματα εντελώς διαφορετικά από το υπόλοιπο κτίριο θεώρησα ότι μάλλον ήταν σκηνικό και είχε χρησιμοποιηθεί στο γύρισμα κάποιας ταινίας», λέει.
Τα μέρη της εξερεύνησης επιλέγονται από μαρτυρίες ή από έρευνα στον υπολογιστή στο πρόγραμμα Google Earth που δίνει δορυφορική εικόνα μιας περιοχής και με λίγη προσοχή μπορεί κάποιος να εντοπίσει ερείπια και παλιά κτίσματα. «Η έρευνα πολλές φορές προηγείται της επίσκεψης. Το κάνω για να ξέρω τι κινδύνους έχω να αντιμετωπίσω, όπως ζημιές από σεισμούς ή επικίνδυνα χημικά, αλλά και για να μπορώ να εκτιμήσω αυτά που βλέπω γύρω μου. Και γιατί όχι, να έχω μια ιδέα του χώρου όπως ήταν παλιά, στις δόξες του», λέει ο κ. Χούχουλας. ΔΗΜΟΦΙΛΕΙΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ.
Ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς των αστικών εξερευνητών είναι η Πάρνηθα. Εκεί υπάρχει ένα παλιό αντιαεροπορικό καταφύγιο, το ξενοδοχείο «Ξενία» (με φυσίγγια από καραμπίνες στα πατώματά του) και η βίλα του δικτάτορα Γεωργίου Παπαδόπουλου. Στην Πάρνηθα είχε επισκεφτεί ο κ. Χινόπουλος το 2004 τις αθλητικές εγκαταστάσεις του ΣΕΓΑΣ σε υψόμετρο 1.048, που είχαν εγκαταλειφθεί μετά τον σεισμό του ’99. «Το ηλεκτρικό ρεύμα ήταν ακόμα ανοιχτό, πέντε χρόνια μετά», λέει.
Αντίστοιχες εικόνες καταγράφει στο Μεσολόγγι ο Γιάννης Ζαβιτσανάκης. Ο 45χρονος αρχαιολόγος ασχολείται εδώ και δύο χρόνια με την αστική εξερεύνηση. «Θέλω να διασώσω με τη μαρτυρία μου την εικόνα των κτιρίων που περνούν το τελευταίο στάδιο της ζωής τους», λέει. Από τα μέρη που έχει επισκεφτεί ξεχωρίζει το παλιό νοσοκομείο Χατζηκώστα, τις στοές κάτω από τα τείχη της πόλης, αλλά και το αρχοντικό της οικογένειας Χρυσόγελου.
Σε αυτό, σύμφωνα με τους ντόπιους, φιλοξενούνταν πολιτικοί και μέλη της βασιλικής οικογένειας. Εκεί είχε βρει ο κ. Ζαβιτσανάκης και την παλιά άμαξα που μετέφερε τους επισήμους όταν αυτοί επισκέπτονταν την πόλη. Το κτίριο και η άμαξα τελικά συντηρήθηκαν και διασώθηκαν από τις τοπικές αρχές.
Τις περισσότερες φορές αυτές οι εξορμήσεις είναι μοναχικές. Αρκετοί αστικοί εξερευνητές χρειάζονται τον χρόνο τους, όπως λένε, για να βιώσουν την εμπειρία και να βγάλουν καλές φωτογραφίες. Κανείς τους όμως δεν παίρνει το ζήτημα της ασφάλειας αψήφιστα. Οταν κινούνται στο σκοτάδι οι παγίδες είναι πολλές: ένα άνοιγμα στο πάτωμα, κομμάτια γυαλί ή καρφιά. Η στατικότητα των κτιρίων είναι ένα θέμα που πάντα τους απασχολεί. «Θέλω πάντα να πιστεύω ότι κινδυνεύω όταν εξερευνώ. Αν ξεκινήσω με την ψευδαίσθηση της ασφάλειας μπορεί να καταλήξω με σπασμένο πόδι ή ακόμα χειρότερα», λέει ο κ. Χούχουλας.
Πάντα ενημερώνει κάποιο άτομο εμπιστοσύνης πού θα βρίσκεται και τι θα κάνει. Έχει μαζί του κινητό τηλέφωνο, κουτί πρώτων βοηθειών, φακούς και ανταλλακτικές μπαταρίες. «Πάντα ελέγχω πού πατάω και δεν βιάζομαι. Προσπαθώ να προβλέψω τις συνέπειες κάθε κίνησης και αποφεύγω σημεία στα οποία μπορεί να παγιδευτώ όταν είμαι μόνος. Πριν μπω οπουδήποτε σιγουρεύομαι ότι ο χώρος δεν είναι σε χρήση», προσθέτει.
Οι απρόσμενες συναντήσεις είναι ένα θέμα που απασχολεί όλο και περισσότερο τελευταία τους εξερευνητές. Μπορεί να είναι κάποιο αδέσποτο σκυλί, τοξικομανείς, μετανάστες ή φυγόδικοι που προβάλλουν μπροστά τους.
Όταν ένα μέρος φυλάσσεται ρωτούν πάντα τον φύλακα αν τους επιτρέπει την είσοδο για φωτογραφίες. Σπάνια όμως η απάντηση είναι θετική. Ο κ. Χούχουλας θυμάται ότι ένας φύλακας σε βικτωριανό σανατόριο της Σκωτίας, το οποίο είχε επισκεφτεί μαζί με άλλα 20 άτομα, κάλεσε την αστυνομία στη θέα της ομάδας με τις φωτογραφικές μηχανές. Στο τέλος χρειάστηκε να πετάξει στην περιοχή ελικόπτερο της αστυνομίας της Γλασκώβης για να σιγουρευτούν οι Αρχές ότι οι εξερευνητές εγκατέλειψαν την τοποθεσία.
«Πρέπει να είσαι διπλωμάτης και προσεκτικός σε τέτοιες περιπτώσεις», συμβουλεύει ο κ. Χινόπουλος. Σε κάποιες από τις εξερευνήσεις του – τις λιγότερο παράτολμες – παίρνει μαζί την 9χρονη κόρη του. Όπως λέει σέβεται τα μέρη που επισκέπτεται, αλλά ποτέ δεν μπορεί να ξέρει πότε θα συμβεί κάτι αναπάντεχο. Όπως μια φορά που μπήκε σε ένα σκοτεινό κτίριο, έκλεισε η πόρτα πίσω του και μετά δεν μπορούσε να την ανοίξει. Έπρεπε να αναζητήσει άλλη έξοδο...
Γιάννης Παπαδόπουλος: ΝΕΑ 4 Οκτωβρίου 2011
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου